58 Observeren
Vaak denken we dat we zuiver waarnemen (dat onze waarneming de enige juiste is), en bovendien precies hetzelfde waarnemen als anderen: deze auto is lichtblauw, deze penetrante (doordringende/sterke) geur is van mest en dit geluid is een cirkelzaag. Toch is dat niet zo: voor iemand anders kan diezelfde auto ietwat groenig zijn, blijkt de rookgeur een krachtig kruidenmengsel in een gerecht, en hoort een vogelkenner dat het snerpende geluid (een schel geluid) afkomstig is van een papegaai.
Onze zintuigen bedriegen ons constant (voortdurend), of beter gezegd: onze hersenen beslissen veel te snel wat iets is, gewoon omdat onze hersenen alles baseren op (waarom je denkt dat dat zo is) wat ze al kennen: lekker makkelijk, en soms handig maar feitelijk (in de werkelijkheid) lui. Dus pas op voor je hersenen! – want zo ontstaan vooroordelen: onze hersenen stoppen alle waarnemingen in vakjes en hokjes, en plakken er een etiketje op. Ben je één keer door een hond gebeten? Dan zijn alle honden eng – kun je dan denken.
Ook in de maatschappij hebben wij daar veel last van: mensen worden maar al te vaak in hokjes gestopt zonder dat er nauwkeurig gekeken wordt naar wie ze zijn. Om goed te kunnen waarnemen moet je de tijd nemen, en niet te snel conclusies trekken. In deze oefening leer je hoe je dat stapsgewijs kunt doen.
Probeer de volgende foto’s te observeren en te beschrijven zonder je mening erover te geven, in maximaal 100 woorden per foto.
©ANP
©ANP
Vergelijk wat je opschreef met deze voorbeelden van uitgeschreven observaties:
Foto 1: Midden in het beeld staat een vrouwelijke ambulancemedewerker. Een man in gewone kleren heeft haar pols vast en probeert haar te slaan. De vrouw bukt om de klap te ontwijken. De foto is onscherp, wat betekent dat de man snel beweegt. Op de achtergrond staat een ambulance.
Foto 2: In de verte staat een grote fabriek. Uit de vele schoorstenen komen dikke rookwolken. Op de voorgrond staat een rijtje huizen aan een kanaal. Er staan wat auto’s geparkeerd voor de deuren. Midden in het beeld, helemaal vooraan fietst een jonge vrouw met een zwarte jas en witte hoge schoenen op een witte fiets.
Kijk vervolgens naar wat er bijzonder is aan de situatie op de foto. Let op: jouw mening en jouw gevoelens doen er niet toe! Je bent eigenlijk een detective (politieagent in het geheim) die de waarheid achter de foto moet ontdekken. Zoek naar aanwijzingen die jou vertellen wat het verhaal achter de foto is en schrijf die zo neutraal (zonder je mening te geven) mogelijk op.
Vergelijk weer wat jij opschreef met onderstaande voorbeelden
Foto 1: Dit is een ongewone situatie, want ambulancemedewerkers vechten niet tijdens hun dienst. Omdat de vrouw blauwe handschoenen aanheeft, was zij waarschijnlijk met haar werk bezig toen ze onderbroken werd door de aanval van de man. Het is niet zo dat ze allebei ruzie met elkaar hebben, eerder lijkt het erop dat de man boos is op de vrouw. Haar bewegingen zijn namelijk enkel afwerend (ze verdedigt zich), niet aanvallend.
Foto 2: Omdat er auto’s voor de huizen geparkeerd staan, zijn de huizen bewoond. De dikke rookwolken komen nogal dichtbij de huizenrij. Als de rookwolken giftig zijn, dan is het niet goed voor de gezondheid van de bewoners om zo dicht bij de fabriek te wonen. De fabriek staat sowieso in een bewoonde omgeving, want anders zou er geen fietser langskomen.
Probeer uit te zoomen en te denken aan het verleden en de toekomst van de foto. Stel jezelf de vragen: wat ging vooraf aan wat je op de foto’s zag, en wat gaat er hierna gebeuren?
Omschrijf dat ook weer in 100 woorden per foto.
Vergelijk weer jouw teksten met deze voorbeelden.
Foto 1: Van deze foto is het niet te zeggen wat eraan vooraf ging. Het kan op verschillende manieren aflopen: of er schieten mensen de vrouw te hulp en jagen de man weg, of de man slaat de vrouw helemaal in elkaar omdat ze zwakker is dan hij.
Foto 2: De huizen zijn gebouwd in een oude stijl, dus die staan er al lang. Ook kun je zo’n grote fabriek niet in een hele korte tijd bouwen. De situatie die we hier zien is waarschijnlijk al tientallen jaren zo. Als de rookwolken ongezond zijn, heeft dat effect op de bewoners. In de toekomst zullen de mensen ofwel verhuizen, ofwel zal de fabriek sluiten, ofwel zullen ze schonere rookwolken moeten uitstoten middels speciale filters of andere technieken.
Probeer de foto ook eens met andere ogen te bekijken. Bedenk een aantal mogelijke interpretaties (manieren om iets uit te leggen) en kijk of je ze kunt weerleggen (te bewijzen dat het niet klopt). Waarom kan deze uitleg niet kloppen? Schrijf ook dat per foto weer in 100 woorden op.
En vergelijk weer.
Foto 1: De vrouw is afgelopen weekend naar bed gegaan met een andere man. Haar man is daarachter gekomen en is woedend naar haar werk gesneld (vlug ergens heen gaan) om haar hiervoor te straffen.
Foto 2: Achter de huizenrij hangt een enorme videowall met een projectie van een fabriek zodat langsfietsende mensen bewust worden gemaakt van de impact van vervuiling. Achter de videowall zijn er grasweides met koeien en schapen.
Probeer je vervolgens te verplaatsen in de situatie van de foto, in de personen die erop staan. Schrijf ook dat weer in 100 woorden per foto.
En vergelijk weer met deze voorbeelden (of met die van je klasgenoten!).
Foto 1: Voor de vrouw is de situatie beangstigend. Ze zal wel hopen dat er iemand komt om haar te helpen. De man moet wel erg boos zijn, om de vrouw tijdens haar werk te slaan. Maar is het boosheid alleen? Hij kan ook drugs gebruikt hebben, of alcohol, of psychisch (in zijn hoofd) niet helemaal in orde zijn. Waar is hij boos over? Is hij boos op haar persoonlijk, of op het werk wat zij doet?
Foto 2: Voor de mensen in de huizen is het niet ideaal om daar te wonen. Alleen het uitzicht is al niet echt om vrolijk van te worden. De jonge vrouw fietst alsof ze daar altijd fietst. Ze is niet verbaasd of geshockeerd door de rookwolken, ze fietst er neutraal doorheen, alsof dit al jaren zo is.
Emoties kleuren je observatie enorm. Als je verdrietig bent vind je alle films en series saai, en als je haast hebt vind je dat ieder stoplicht ‘belachelijk lang op rood staat’, terwijl dat objectief gesproken helemaal niet zo is. Soms werkt het natuurlijk ook in je voordeel: als je verliefd bent zie je de mindere kanten van je geliefde niet (liefde maakt blind, luidt het spreekwoord dan ook).
Nu pas komt de laatste stap: jouw emoties over de foto (wat jij voelt als je de foto ziet). Schrijf die per foto in 1 zin op.
Weer wat voorbeelden ter vergelijking:
Foto 1: Wat afschuwelijk dat deze vrouw wordt aangevallen!
Foto 2: Bah, ik zou voor geen goud in zo’n smerige depressieve rot-omgeving willen wonen.
Om je observatie te toetsen aan de werkelijkheid, kun je onderzoek gaan doen. Het makkelijkste is om te gaan googlen op steekwoorden, maar je kunt deze foto’s ook aan mensen laten zien en vragen of zij er meer van weten. Waar gebeurt dit? Gebeurt dit vaker? Waar ging het over?
Doe dat per foto 5 minuten, en schrijf op wat je vindt.
Kwam je bijvoorbeeld hier op uit?
Foto 1: Maatschappelijke tendens: groeiend aantal geweldsplegingen tegen hulpverleners.
Foto 2: Tata Steel in IJmuiden blijkt veel vervuilender dan gedacht.
