Je kunt opsommingen om twee redenen gebruiken:

1. om zo compleet mogelijke informatie te verstrekken (te geven)
   Voorbeeld: Bij de dierenwinkel verkopen ze voer, stro, speeltjes en hokken voor huisdieren. 
2. om deze informatie overzichtelijk te ordenen
   Een boodschappenlijstje bijvoorbeeld. En alles wat op alfabetische volgorde staat.

Deze lijstjes zijn praktisch, en niet erg interessant om te lezen. Door een lijstje onvoorspelbaar te maken, vestig je de aandacht op wat je wilt zeggen. Twee voorbeelden:

• • je kunt je lezer helemaal in de situatie trekken door heel veel détails van iets te beschrijven: ‘Hij zag de scooter die hij voor zijn verjaardag kreeg en hoorde al de piepende bandjes, voelde al de wind in zijn haren, rook al de benzine.’
  • je kunt spanning opbouwen (in dit geval door de groep steeds iets groter te maken): ‘Wie in Maastricht, Doetinchem, Rotterdam, Eijsden, Breda, Wezep, Kruiningen, Leeuwarden wil nou niet naar dat festival?’.

We gaan nu oefenen met opsommingen die onvoorspelbaar zijn.

Je kunt bijna overal een lijst van maken: een lijst van speelgoed dat je ooit had, een lijst van automerken, een lijst van klusjes die je deze week nog moet doen, et cetera.

• Bedenk zelf vijf ideeën voor waar je een lijst van zou kunnen maken. Je hoeft de lijst dus niet te maken, je hoeft alleen te bedenken wat een goed idee voor een lijst zou kunnen zijn.
• Schrijf deze vijf ideeën op.

• Lees hieronder het gedicht van K. Schippers. De titel verraadt al dat het om een opsomming gaat:

Wat je kan zien, maar niet kan horen

(fragment)

Een stilstaande auto
een lamp
een doosje lucifers dat op tafel ligt
een klok die stilstaat
een standbeeld
een schilderij
een kleur
een vliegtuig dat buiten gehoorsafstand is
een speld
een rebus
een postzegel
een oog
een chocolaatje
een weiland
een drempel
een getekend poppetje
een vingerafdruk
een plafond

• Wat is het effect van de lijst op jou als lezer?
• Staan er dingen bij elkaar die je bij elkaar verwacht, of juist niet?
• De lijst is niet compleet, daarom heeft de dichter er ‘(fragment)’ boven gezet. Kun je er nog vijf dingen bij verzinnen die op deze lijst zouden passen? Schrijf ze op, en probeer met onverwachte en onderling verschillende dingen te komen, want daarin laat jij jouw originaliteit zien (je laat zien dat je iets nieuws kunt bedenken).

• Pak jouw eigen vijf lijst-ideeën erbij. Als je wilt mag je ze nog wijzigen. (Misschien heb je na het lezen van het gedicht van K. Schippers ineens nieuwe ideeën).
• Kies de twee leukste ideeën uit. De andere drie bewaar je.
• Schrijf onder deze twee categorieën twee lijstjes uit waar elk tien dingen op staan.

• Lees het gedicht: ‘De ochtend erna  van Babs Gons. Zij maakt op verschillende plekken gebruik van opsommingen. Bedenk tijdens het lezen wat het idee achter die opsomming is. We geven een voorbeeld:
  

  terrassen, kantoren, ov, dierentuinen, pretparken, kroeg, clubs

  Het idee achter dit lijstje is: plekken waar je elkaar kunt ontmoeten.

  Op drie andere plekken gebruikt Babs Gons opsommingen.
  Zoek ze alledrie en formuleer wat het idee achter elke opsomming is.

Nu gaan we verder met de vier lijstjes uit de tekst van Babs Gons.

• Vul elk van de lijstjes aan met drie nieuwe items.
  
  Voorbeeld:
  Lijstje: terrassen, kantoren, ov, dierentuinen, pretparken, kroeg, clubs.
  Nieuwe items: stadsplein, hotellobby, theater

• Opsommingen (lijstjes) kunnen gauw saai worden. Daarom verrijken (rijker maken, verbeteren) zowel K. Schippers als Babs Gons de items op hun lijstje hier en daar met woorden die iets toevoegen, woorden die iets meer zeggen over de sfeer. Babs Gons schrijft in haar gedicht bijvoorbeeld ‘op elkaar gepakt in het ov’. Dat geeft een specifieker beeld dan ‘in het ov‘. Het geeft de situatie meer kleur en betekenis. Kies uit elk van de vier lijstjes die je bij haar vond twee items uit en schrijf er paar verrijkende woorden bij.

• Ga nu terug naar je eigen twee lijstjes en verrijk minstens vijf dingen in elke lijst, zodat je geen saaie opsommingen van enkele woorden meer hebt, maar twee levendige, originele lijsten van items.
  Deze lijsten zijn nu af. Zijn ze mooi geworden?
• Ga nu naar de overgebleven drie lege categorieën (groepen) die je hebt bewaard. Die vond je in de eerste instantie niet de leukste, maar nu ga je kijken of je ze toch interessant kan maken.
• Werk ze alledrie uit tot korte lijstjes van maximaal vijf items, verrijk ze waar je maar wilt.

• Schrijf nu een tekst waarin deze drie lijsten van vijf items  samenkomen. Neem gerust een voorbeeld aan de twee gelezen gedichten. Je kunt er een verhaal omheen vlechten zodat het een persoonlijke tekst wordt, zodat hij gaat lijken op wat Babs Gons doet. Je kunt ook meer associatief (op basis van je eigen gedachten) werken, en een verrassende tekst maken die veel aan de verbeelding overlaat zoals K. Schippers heeft gedaan. Je kunt ook zelf bedenken en doen wat je goed lijkt.

• Let er altijd op of je tekst afwisselend is, dat geen enkele opsomming saai gaat dreunen.

Bronnen

Wout Sorgdrager Communicatie, Hoe schrijf je goede opsommingen?.
Schrijfvis, Dit is enumeratie – het maakt je tekst invoelbaar.