147 Kritiek leveren
Veel mensen denken dat kritiek op iets hebben hetzelfde is als je mening geven. Dat is echter niet zo. Een hap van een taart nemen en zeggen: ‘deze taart is niet lekker’ is geen kritiek, maar ‘een ongezouten mening’, zoals het in mooi Nederlands heet.
Kritiek zou je een ‘gezouten mening’ kunnen noemen. Een mening waarover is nagedacht. Zouten is iets dat men bij voedsel doet (vis, augurken) om het langer te kunnen bewaren. Een mening die niet gezouten is, is vers en onbewerkt, zoals een vis die zojuist uit de zee is opgevist en op het scheepsdek ligt te spartelen.
Een gezouten mening heeft wat langer gelegen, heeft het zout (en vaak ook de azijn) in zich opgenomen waardoor de smaak intenser en dus lekkerder is geworden. Behalve het zout, is tijd ook belangrijk in dit proces om van een ongezouten mening naar werkelijke, sterke kritiek te komen.
Want: kritiek hebben is ongelofelijk belangrijk. Door kritisch te zijn maak je de wereld beter (omdat je wijst op wat er beter kan) en bescherm je jezelf tegen onzin (omdat je niet alles zomaar aanneemt). Kritiek hebben is nooit irritant, en moet je nooit laten, tenminste als je het goed doet. Maar kritiek heeft tijd nodig, en dat is nu juist iets wat schrijven brengt: tijd om na te denken over wat je gaat zeggen. In deze oefening ga je van een ongezouten mening kritiek maken door te schrijven.
- Observeer iets wat om je heen gebeurt. Het mag ook iets uit de krant zijn.
- Beschrijf de gebeurtenis in een paar zinnen.
- Wat is jouw mening over de gebeurtenis? Schrijf je mening in een paar zinnen op.
Nu moet je een stapje terug doen. Je parkeert je mening even. Ga eens rustig kijken enkel naar wat er gebeurt, en meer niet. Hou het bij de observaties en bij de feiten.
- Kijk naar wat de gebeurtenis is, zonder vooroordelen, zonder oordelen.
- Schrijf de gebeurtenis in een paar zinnen op.
Voorbeeld: Er is een taart gebakken door oma Betty, en niemand vindt de taart erg lekker.
- Analyseren. Probeer er achter te komen waarom wat je observeert niet zo goed gaat. Waar ligt het aan? Waar zou het aan kunnen liggen?
- Schrijf jouw analyse in een paar zinnen op.
Voorbeeld: Oma Betty heeft zout in plaats van suiker in de taart gedaan.
- Probeer te begrijpen hoe het zo heeft kunnen komen. Wat is de reden ervan?
- Schrijf jouw hypothese hierover in een paar zinnen op.
Voorbeeld: Oma Betty ziet niet meer zo goed, en haar zout- en suikerpot lijken heel erg op elkaar.
Een kritisch proces kan niet zonder zelfkritiek.
- Vraag je dus af: ben ik wel de goede persoon om dit te beoordelen, en waarom? Is er iets in mij of in mijn positie in de wereld dat een goed oordeel in de weg staat?
- Schrijf iets over jezelf en jouw expertise.
Voorbeeld: je kunt als vegetariër geen goed oordeel over een hamburger geven want die eet je anders nooit, en bovendien vind je het hele idee van vlees eten al afschuwelijk.
(Misschien ben je niet meteen helemaal ongeschikt, maar kun je daar rekening mee houden in je kritiek? Voorbeeld: Ik heb zelf niet in het leger gezeten, tóch heb ik genoeg kranten gelezen om een mening over dienstplicht te hebben en bovendien ken ik wat mensen die verplicht in dienst zijn geweest.)
- Schrijf jouw mening over de gebeurtenis op, en belicht verschillende kanten van de gebeurtenis.
- Nu je alles uitvoerig hebt overwogen is het moment gekomen waarop je je oorspronkelijke mening erbij gaat pakken. Verschilt deze oorspronkelijke mening met de mening die je door middel van het kritisch proces hebt ontwikkeld? Reflecteer daarop in een klein verslagje.
- Nu komt het oordeel, de kritiek. Dat is als het ware de conclusie die na jouw mening komt. Je neemt je mening wel mee in het oordeel, maar de kritiek neemt mee wat je in de eerdere stappen allemaal bedacht (dus in je analyse, interpretatie, moment van zelfkritiek). Daardoor stap je een beetje weg van je (ongezouten) mening.
- Schrijf een kritische conclusie op basis van alles wat je eerder hebt opgeschreven. Schrijf zoveel zinnen als je nodig hebt.
Voorbeeld: ‘Ik heb er zelf helemaal niets mee omdat het ik het dom rondscheuren in autootjes vind [jouw mening], maar wat ik zag van Formule 1 in dat filmpje maakte me wel duidelijk dat het voor heel veel mensen een ongelofelijk opwindend spektakel is want de tribunes zaten bomvol’.
