104 Persoonlijke brief
Je schrijft een e-mail of een een whatsapp-berichtje anders dan een brief met de hand. Dat is iets dat aandacht en tijd vergt (kost). Om iemand een foutloze brief te sturen zul je eerst een kladversie moeten maken, want een tekst met doorhalingen en gekras is lelijk, en wordt gezien als respectloos. Daarna moet je nog een envelop vinden, een postzegel erop plakken, je jas aantrekken en naar de oranje brievenbus lopen om hem te posten. Het voordeel van het er zo lang mee bezig zijn is dat je veel tijd hebt om na te denken over wat je wilt zeggen, en of je het niet zó, maar op een andere manier zou kunnen of moeten zeggen.
De lange periode dat je met een brief bezig bent maakt dat je zorgvuldig wordt met taal – dát is het voordeel ervan. Bovendien, eenmaal op weg naar de brievenbus kun je alsnog besluiten om de brief toch maar niet te posten, en je voor een fout behoeden (ervoor te zorgen dat je de fout toch niet maakt. Waar je bij een druk op de verzendknop van een mailtje nog wel eens denkt: oeps – te snel gedrukt, zo maakt de traagheid van het proces rond het schrijven van een brief dat je die vergissing eigenlijk nooit kunt maken.
Al die tijd maakt ook dat je meer denktijd kunt nemen bij het schrijven zelf. Bij brieven die heftige gevoelens bevatten – zoals boze brieven en liefdesbrieven – moet je je ervan verzekeren dat je heel precies opschrijft wat je wil zeggen, want kleine imperfecties kunnen alles verpesten.
Voorbeelden:
Een te formeel geformuleerde liefdesbrief komt kil over
Een te bot geformuleerde boze brief wordt schouderophalend terzijde geschoven
Een te sappige liefdesbrief wordt als vunzig en vies ervaren
Een te omslachtig geformuleerde boze brief mist kracht en zal geen effect sorteren
Vroeger, dat wil zeggen voor het jaar 1990, was brieven schrijven heel gewoon. In 1890 kwam de postbode zelfs drie keer per dag langs. Tegenwoordig schrijven de meeste mensen alleen nog maar brieven als ze iets speciaals te vertellen hebben. Iets persoonlijks, iets waarvoor een geprinte brief of een brief op een beeldscherm te afstandelijk (koel) is.
Opdracht: kies een onderwerp waar je je brief over wilt schrijven. Het moet een onderwerp zijn dat zo speciaal is, dat je er persoonlijk op moet/wilt reageren. Tips:
- het werkt het beste als je een onderwerp neemt dat voor jou realistisch is.
Omdat dit een schrijfoefening is, en geen echte brief, hoeft het niet iets te zijn dat zich werkelijk in jouw leven voordoet. Het mag wel, maar bedenk dan wel dat je docent jouw brief gaat lezen. In de werkelijkheid zou dat nooit mogen. Brieven worden wettelijk beschermd door het briefgeheim. Alleen de ontvangende partij mag een brief openmaken. Als je zomaar iemands brief openmaakt en leest ben je strafbaar. - er zijn natuurlijk positieve en negatieve onderwerpen. Voorbeelden:
– er is een baby geboren bij je vrienden in het buitenland
– je schrijft aan je favoriete tante hoeveel je van haar houdt
– je klasgenoot heeft twee benen gebroken en mist nu alle feesten
– je hebt van je moeder gehoord dat je opa is ontslagen
– jouw vriend(in) heeft jou bedrogen en je wilt haar/hem nooit meer zien (maar niet voordat je je hart hebt gelucht) .
Schrijf nu de kladversie van een brief van ca. 500 woorden.
Verwerk daarbij alle volgende onderdelen:
- vertel waarom je deze brief schrijft
- zeg iets over de relatie tussen jou en de geadresseerde
- bespreek het onderwerp en zeg wat je ervan/erbij denkt en voelt
- vertel waarom en hoe het jou persoonlijk (heel erg) raakt
- verwerk er minstens één (korte) anekdote (kort verhaal)in.
Zeg alles wat je te zeggen hebt (dus ook je twijfels en bedenkingen (bezwaren)).
Je hebt nu de kladversie van je brief in handen, maar je bent er nog niet. Lees hem langzaam over en neem de volgende punten in overweging (denk nog eens over de volgende punten na):
- ben ik eerlijk geweest?
- heb ik alles (duidelijk) gezegd?
- heb ik het niet te saai of te overdreven verwoord?
Voorbeeld: ‘mijn dag was leuk’ is nogal nietszeggend voor iemand die er niet bij was, maar ‘ik had een waaaaanzinnige MEGA xxx! O.M.G. #chill over-the-m**n #ilovemylife wiskundeles’ is waarschijnlijk overdreven.
Pas waar nodig woorden of zinnen aan.
Een brief lijkt op een monoloog (als één persoon die aan het woord is (en blijft), maar is het niet. De ontvanger is jouw gesprekspartner die zich voorlopig slechts als zwijgende luisteraar gedraagt. Hij/zij reageert zeker wel, sowieso als hij/zij de brief openmaakt (valt haar mond open van verbazing, springen de tranen in zijn ogen, glimlacht zij, of begint hij van woede te snuiven?), maar misschien schrijft hij/zij op een dag wel een brief terug. Een boze, of een lieve. Hoe dan ook, hopelijk een eerlijke.
Leef je zo goed mogelijk in in jouw ontvanger en doe nu alsof je jouw brief ontvangt. Je loopt nietsvermoedend naar de brievenbus en scheurt jouw brief open. Hoe komt de tekst dan aan? Lees elke regel van jouw kladversie en bedenk:
- hoe zou de ontvanger hierop reageren?
- wat zou de ontvanger hierop antwoorden?
Je kunt zelfs op een apart blaadje zijn/haar antwoorden uitschrijven. Klopt het met wat jij wilt communiceren? - wat is er nieuw voor de ontvanger en wat kent en weet hij/zij al?
- wat wil ik bij de ontvanger bewerkstelligen (bereiken)?
Wil je de ontvanger bijvoorbeeld blij maken, iets vragen, ergens van overtuigen, van inzicht doen veranderen, iets meedelen, iets kwijt over jezelf, etc. - hoe is de ontvanger eraan toe na het lezen van deze brief? Wat zou er veranderen aan de kant van de ontvanger, in zijn/haar leven, in zijn/haar gedachten of gevoelens?
Pas waar nodig woorden of zinnen aan.
Ga nu na of alle formele aspecten (dingen die horen bij een brief) kloppen.
- check de spelling. Helaas gaat dit niet automatisch! Zoek daarom de woorden op waar je onzeker over bent en verbeter ze waar nodig.
- verzin een goede aanhef die overeenkomt met de inhoud van de brief. Mogelijkheden zijn bijvoorbeeld ‘Hallo toptante!’, ‘Beste Serge’, ‘Ach lieve Kim wat hoor ik nou..’
- verzin ook een goed einde. Hoe je afsluit is heel belangrijk voor het gevoel dat de brief achterlaat. Je kunt een hele boze brief bijvoorbeeld afsluiten met ‘nou, ik hoop minstens dat je me enigszins begrijpt’ of met ‘eh…kwetsen was niet echt de bedoeling maar ik lijk op papa zoals je weet hahaha’ of met ’toedeledoki, ik stop, ik ga weer lekker terug naar mijn eigen leven’ In een goed einde zit ook vaak een uitnodiging (of niet): wil je dat de ander terugschrijft?
Nu je alles zorgvuldig hebt doorgewerkt en van alle kanten hebt bekeken, kun je de brief in het net gaan schrijven. Dat is nog best een klusje, want de brief moet foutloos zijn.
- Normaliter (gewoonlijk) wordt een brief met zwarte of blauwe pen geschreven. Maar als jij met een ander kleurtje een bepaald effect wilt bewerkstelligen, dan mag dat natuurlijk.
- Om rechte regels te krijgen kun je een blaadje met lijnen onder je briefpapier leggen. Dat schijnt dan een beetje door, en zo kan het lukken.
- Enveloppen zijn te koop bij elke kantoorboekhandel, maar je kunt er ook gemakkelijk eentje zelf maken.
- Postzegels zijn te koop bij PostNL-punten. Je kunt je brief daar ook meteen laten frankeren en inleveren. Bedenk: als je geen postzegel op de envelop doet moet de ontvanger de postzegel alsnog betalen. Dat is ongelofelijk onbeschoft (lomp). Zelfs als je iemand een boze brief schrijft doe je dat niet.
