76 Neologisme
Nieuwe woorden maken is gratis, en leuk om te doen. Als je woord aanslaat, kan het zelfs uitverkozen worden tot ‘woord van het jaar’. Heel Nederland gebruikt dan jouw woord, misschien wel voor eeuwenlang. Woorden als Ontvrienden, Bitcoinmiljonair, Treitervlogger en Boomer waren in vorige jaren woord van het jaar. Met nieuwe woorden kun je de werkelijkheid veranderen, want een nieuw woord laat iets zien wat voordien onzichtbaar was. Toch is het best lastig om een goed nieuw woord te maken. Het goed combineren van bestaande woorden en het goed beluisteren van woordklanken is de crux.
De volgende oefeningen bieden hopelijk inspiratie.
Een bank is zowel een zitmeubel als een (virtuele) plek waar je je geld kunt bewaren. Makkelijker zou het zijn als er twee verschillende woorden voor waren. Het zitmeubel zou bijvoorbeeld zbank (afkorting van zitbank) kunnen heten, of de geldopslagplaats zou gank kunnen heten (afkorting van geldbank). Je hebt trouwens maar één van deze woorden nodig, want de andere kan natuurlijk gewoon ‘bank’ blijven.
- Bedenk een woord dat twee betekenissen heeft en verzin een beter woord voor één van de twee betekenissen.
Als je een woord echt nog nooit eerder hebt gehoord, en je hebt het nog nooit ergens gelezen, is er nauwelijks achter te komen wat het betekent. Om het woord uit te leggen kun je het woord vertalen in een ander woord. Bijvoorbeeld:
helm – botsmuts
caravan – sleurhut
sigaret – kankerstaaf
melk – koeiensap
geweer – vuurstok
- Bedenk voor de volgende woorden (of andere woorden die je zelf verzint) ook van dit soort uitleggende woorden:
vakantie
tram
gitaar
magnetron
krokodil
stadion
aluminium
- Doe deze oefening nu met een werkwoord. Bijvoorbeeld:
dansen – sierbewegen
kruipen – grondklauteren
- Denk aan een gevoel, een kleur, een geur waar nog geen woord voor is en verzin dat woord. Probeer de klank van het woord zo te kiezen dat het dichtbij het gevoel van het woord komt. Bijvoorbeeld:
Swurp – de geur die uit een volle vuilniszak komt.
Rombozelen – met elkaar praten terwijl je elkaar eigenlijk niets te zeggen hebt.
Kirikik – het gevoel van jeuk aan je hersenen als je niet op een woord kunt komen.
- Bedenk een woord voor de volgende verschijnselen (of voor andere verschijnselen die je zelf verzint). Bijvoorbeeld:
De machteloze paniek wanneer je je realiseert dat je je sleutel vergeten bent
De smaak van bloed als je je verwonde vinger in je mond steekt
Met je nagels je nagels schoonmaken (werkwoord)
Soms gebruiken mensen woorden uit een andere taal (leenwoorden heten die) omdat er geen goed woord in het Nederlands voor bestaat. Manege, aubergine en lorgnet zijn bijvoorbeeld woorden die nooit een echt nederlands equivalent hebben gekregen. Er is niemand die zegt: In de tuin van paardrijlesplaats bestudeerde ik met mijn handvatbril een eiervrucht.
Tegenwoordig gebruiken veel mensen gebruiken voor van alles en nog wat Engelse woorden. Waarom eigenlijk? Misschien omdat er veel engels op de televisie is, of omdat veel websites in het Engels zijn, en we er gewoon aan gewend zijn geraakt.
Vaak is er gewoon een Nederlands woord, zoals ‘uitverkoop’ in plaats van ‘sale’. Toch zijn er ook woorden die onvertaalbaar lijken.
- Bedenk Nederlandse woorden voor de volgende woorden:
Smoothie
Rap
Woke
Awkward
Cool
Metoo
Swag - Vergelijk ze met de vertalingen van anderen.
- Houd een verkiezing en bekroon de mooiste vondsten.
- Kun je nog meer woorden verzinnen die onvertaalbaar zijn?